Yazılım-Netsentez
|||Temel karşılığı “işaretleme” olan “markup” kelimesi, farklı yerlerde farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Konu ile ilgili anlamı, bir metnin biçimini tanımlayan işaretlerle yapılan düzenlemelerdir. Hazırladığınız bir yazıyı kontrol için götürdüğünüzde, amiriniz yazıyı inceler, kırmızı kalemle işaretlemeler yapar, “bu cümlenin altını çiz”, “bu kelimeyi koyu yaz”, “paragraf başlarında, paragraf aralarında boşluklar bırak”, “şuraya bir resim yerleştir”, “bu verileri tablolaştır” gibi burada saymakla bitiremeyeceğimiz kadar düzenlemeler ister. Amirin asıl metin üzerinde yaptığı, sizin ne demek istediğini anladığınız, yazının içeriğinden çok biçimine ait olan bu düzenleme işleminin tek kelimelik adı “markup-işaretleme”dir. Yazının bu haliyle bir başkasının gözünde durumu, anlaşılmayan karmakarışık işaretlerden ibarettir. Ama siz bu işaretleri anlayabiliyorsunuz. Amirinizin sizin anlayabildiğiniz işaretleme tarzı onun “Markup Language - İşaret Dili” olup daha kısa haliyle ML’dir.
Günlük hayatta ve yazılım ortamlarında sık karşılaştığımız HTML, XHTML, XML gibi teknik terimlerin sonunda yer alan ML harfleri Markup Language-İşaret Dili anlamına gelir. ML-İşaret Dili, İnternet ortamlarında, Web site ve sayfalarının temel dili olup metin ve veri alışverişlerinde mutlaka vardır. Çoğu zaman ön planda, ama arka planda daima… Web sayfalarının kendine has ortak dili HTML (Hyper Text Markup Language - İleri Metin İşaret Dili) olup tümleşik bir çok dille birlikte kullanılmaktadır. XML (Extensible Markup Language - Genişleyen İşaret Dili) veri ve veri tabanı işlemlerinde kullanılır. SQL (Structured Query Language - Yapısal Sorgu Dili) gibi, Web ortamlarında sık kullanılan veri tabanlarının arka planında işi götüren XML dir.
1980’li yıllardan itibaren ilk bilgisayarlar ülkemize girdiğinde karargah, bürokrasi ve akademik ortamlarda daktilo yerine kullanılmaya başlanmıştı. O zamanlar, doğrudan MS-DOS üzerinde çalışan, biçimlendirme imkanları son derece kısıtlı, “PW” ve “Word Star” kelime işlem programlarını kullanıyorduk. Sonraları, 1990’larda Microsoft Windows işletim sistemi üzerinde “MS Word” kelime işlem programıyla tanıştık. “MS Word” ile yazı rengi, yazı boyutu, paragraf ayarları, çizim ve resim ekleme, sayfa düzeni gibi bir çok biçimlendirme imkanları ortaya çıktı.
“MS Word” ve benzer programlarda yapılan biçimlendirmeler, doğrudan görünen sayfa üzerinde yapılmakta, yapılan her düzenleme anında sayfaya yansımaktadır. Sayfayı izlemek ve kullanmak istediğinizde yazma işlemini yaptığınız aynı programı kullanırsınız. Bu yöntemin orijinal terminolojik ifadesi “WYSIWYG - What You See Is What You Get” şeklindedir. Yani gördükleriniz aldıklarınızdır. Bu tür bir dosya, başka bir ortama kopyalandığında veya gönderildiğinde tüm biçimlendirme özellikleri ile birlikte gitmek zorundadır.
İnternetin gelişmesiyle birlikte, biçimlendirme özelliklerinin aynı dosyada bulunmasının, yoğunlaşan aktarım, alış veriş, uzaktan erişim ve izleme işlemlerinde büyük yük oluşturduğu, etkileşimleri yavaşlattığı görüldü. Yazım geliştirme aşamasında biçimlendirmenin asıl veri (text, metin) etrafında bazı ortak işaretlerle (markup) tanımlanması; okuma izleme ve kullanma aşamasında bu işaretleri tanıyan ve yorumlayan ayrı bir program tarafından alınması, metnin biçimlendirme realizasyonu ile birlikte bu program tarafından sunulması yoluna gidildi.
Web sayfaları örneği ile açıklayacak olursak; hiç bir biçimlendirme özelliği olmayan basit bir kelime işlem programı kullanılarak asıl metin yazılır, bu metin etrafında işaretlemelerle (markup) biçimlendirmeler tanımlanır. Kullanılan dile göre .html, .xml vb. dosya uzantılarıyla kaydedilir. Okuma, izleme, kullanma aşamasında işaretleme dili yorumlama özellikleri ile donatılmış, yani işaretlemeyi anlayan, çözümleyen ve uygulayan başka bir program bu dosyayı açar, biçimlendirmeyi tanımlara göre sağlar, gösterir. Web sayfaları için bu program çeşitli İnternet tarayıcılarıdır. Bir Web tarayıcısının açtığı biçimlendirilmiş görünümlü sayfa üzerinde sağ tıkladığınızda “kaynağı göster” seçeneğinde bu sayfanın orijinal “markup” halini görebilirsiniz. Sayfa bilgisayarınıza öyle gelmiştir, tarayıcınız biçimlendirmeyi realize ederek size sunmuştur.
Yukarıda açıklanan işaret dili felsefesini süslü kadınlar gezisi örneği ile pekiştirebiliriz.
Bir çok renk ve modelde ayakkabısı, çantası, elbisesi, makyaj malzemesi, takısı, aksesuarı, orkestra ve çalgısı olan kadınların sık sık çeşitli yerlere geziler yaptığını düşünelim. Bu kadınlar yanlarında çok sayıda valiz, ekip, ekipman taşımak zorundadırlar. Hem kendilerine, hem yolculuk yaptıkları araçlara, kendilerinden daha fazlasını yüklerler. Büyük masraflar, ağırlıklar, yavaşlamalar ortaya çıkar. İşaret-Markup felsefesi, kadınlara sadece “markup” elbisesi giydirir. Bu elbisede, her kadının (genellikle de moda yoluyla ortak olan) ayakkabı, çanta, elbise, makyaj malzemesi, takı, aksesuar renk, model ve numaraları ile söyleyecekleri veya oynayacakları şarkıların, türkülerin notaları yazılıdır. Her kadın gittiği yerde “markup-işaret” elbisesinde yazılı tanımlara göre giydirilir, kuşatılır, seyircilerin, izleyicilerin karşısına çıkarılır.
Böylece daha hafif, daha kolay, daha hızlı yolculuk, erişim, etkileşim gerçekleşir.
